یک ویراستار کتاب کودک و نوجوان:
ویراستار نباید با اصلاحات بیش از حد، تخیل نویسنده را از بین ببرد
+ پیشنهاد مطالعه نوروزی
مژگان کلهر گفت: ویرایش فقط اصلاح غلط‌های زبانی نیست، بلکه ویراستار باید لحن داستان و موسیقی جمله‌ها را تنظیم و ریتم مناسبی ایجاد کند. ویراستار نباید با اصلاحات بیش از حد، تخیل نویسنده را از بین ببرد. متن باید طوری ویرایش شود که جذابیت آن حفظ شود.
مژگان کلهر در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ارزیابی خود از وضعیت زبان کتاب‌های امروز کودکان را این‌طور ارائه کرد: در سال‌های اخیر نویسنده‌های کودک و نوجوان تلاش کرده‌اند از زبانی ساده، روان و متناسب با درک کودک استفاده کنند؛ اما با این حجم زیاد رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی، به نظر می رسد به زبان محاوره‌ای بیشتر از قبل توجه شده است.
او افزود: بعضی‌ها از این زبان برای ایجاد صمیمیت استفاده می‌کنند که باعث ضعیف‌شدن زبان معیار فارسی می‌شود. کتاب‌های ترجمه بخش بزرگی از بازار کتاب را به خود اختصاص داده‌اند و متأسفانه گاهی این ترجمه‌ها دچار ضعف زبانی هستند. البته مترجم‌های حرفه‌ای تلاش می‌کنند که ترجمه‌های روانی ارائه دهند. فکر می‌کنم با توجه به رشد فناوری و تغییر سبک زندگی مردم، باید کتاب‌هایی با زبان فارسی پویا، روان و جذاب تولید کنیم و آموزش زبان فارسی در مدارس هم باید با کیفیت‌تر از قبل انجام شود.
این ویراستار کتاب درباره اینکه یک ویراستار تخصصی کتاب کودک و نوجوان چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟ گفت: ویراستار تخصصی کتاب کودک، باید علاوه‌بر مهارت‌های زبانی، کودک را از نظر روان‌شناختی هم درک کند و به زبان فارسی تسلط داشته باشد. ویراستار باید گروه‌های سنی کودکان را بشناسد و بتواند متن را بدون ازدست‌دادن معنا ساده‌سازی کند. کتاب‌های کودک معمولاً دارای تصویر هستند ویراستار باید دقت کند که متن با تصویر هماهنگ باشد. باید ادبیات کودک را بشناسد، با شیوه‌های نوین روایت و روندهای جدید ادبیات کودک آشنا باشد و باید به لحن و ریتم نوشتار توجه کند.
کلهر در ادامه گفت: ویرایش فقط اصلاح غلط‌های زبانی نیست، بلکه ویراستار باید لحن داستان و موسیقی جمله‌ها را تنظیم و ریتم مناسبی ایجاد کند. ویراستار نباید با اصلاحات بیش از حد، تخیل نویسنده را از بین ببرد. متن باید طوری ویرایش شود که جذابیت آن حفظ شود. همچنین، ویراستار در کتاب‌های تصویری، گاهی باید با نویسنده و تصویرگر تعامل داشته باشد؛ زیرا تولید آن کتاب، یک کار گروهی است. در آخر اینکه ویراستار باید پیشنهاد خود را با دلیل ارائه دهد و در عین حال به سبک نویسنده هم احترام بگذارد.
این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان، درخصوص روند ویراستاری متون کتاب کودک و نوجوان توضیح داد: ویراستاری متن‌های کتاب کودک و نوجوان در سال‌های اخیر بهبود داشته است؛ اما چالش‌هایی هم وجود دارد. برای مثال، قبلاً کتاب‌ها بدون ویراستاری حرفه‌ای منتشر می‌شدند؛ اما امروز ناشرها اهمیت زیادی به ویراستاری تخصصی می‌دهند. امروز بیشتر ویراستارها به این نکته توجه دارند که زبان متن برای گروه سنی مناسب باشد و واژه‌ها، جمله‌بندی‌ها و پاراگراف‌ها براساس درک کودک باشند. قبلاًً ترجمه‌ها تحت‌اللفظی و ناهماهنگ بودند؛ اما امروز این‌طور نیست. البته فکر می‌کنم تعداد ویراستارهای حرفه‌ای کودک و نوجوان خیلی کم است و بهتر است دوره‌های آموزشی تخصصی برای این گروه از ویراستارها برگزار شود؛ زیرا خیلی از آن‌ها بدون آموزش‌های کافی وارد این حرفه شده‌اند.
مژگان کلهر به کتاب‌های کودک و نوجوانی که در سال ۱۴۰۳ ویراستاری کرده، اشاره کرد و گفت: کتاب‌های خیلی زیادی را ویرایش کرده‌ام که اینجا نمی‌شود همه آن‌ها را نام ببرم؛ اما چندتا از آثاری را که چاپ شده‌اند، معرفی می‌کنم مانند: مجموعه چندجلدی «نیکی گلسرخ» نوشته فریبا کلهر و دو جلد از مجموعه «آن‌شرلی» از مجموعه ادبیات کلاسیک نشر افق.
او با توجه به مسئله زبان و رعایت درست آن در کتاب کودک و نوجوان، پیشنهاد مطالعه‌ای نوروزی نیز برای مخاطبان ایبنا داشت. کلهر گفت: یکی از کتاب‌هایی که خواندنش در نوروز مناسب است، کتاب «اَبی و پدر شعبده‌بازش» از نشر افق است که شقایق قندهاری آن را ترجمه کرده. این کتاب امید را در دل بچه‌ها زنده می‌کند و این باور را به ذهن‌شان می‌رساند که غیرممکن وجود ندارد و معجزه همیشه در راه است.
