کودکان در محاصره حواس‌پرتی؛ موبایل و بازی
بزرگ‌ترین مانع کتاب‌خوانی کودکان چیست؟
مطالعه‌ای جدید به سفارش آمازون کیندل نشان می‌دهد حواس‌پرتی ناشی از تلفن همراه، بازی و تلویزیون، اصلی‌ترین مانع عادت به مطالعه در کودکان است. بسیاری از والدین با وجود تلاش برای تشویق فرزندان به کتاب‌خوانی، از کاهش علاقه‌مندی آن‌ها نسبت به نسل‌های گذشته نگران‌اند.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نتایج پژوهش تازه‌ای که با همکاری آمازون کیندل انجام شده، از مهم‌ترین موانع شکل‌گیری عادت مطالعه در میان کودکان و راهکارهایی برای تقویت آن از سوی والدین پرده برداشته است. این پژوهش که از سوی مؤسسه مستقل «Censuswide» و با مشارکت دو هزار والد کودک ۷ تا ۱۲ ساله در ایالات متحده بین ۸ تا ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۵ انجام شده، نشان می‌دهد که گرایش به مطالعه در میان کودکان نسبت به نسل گذشته کاهش یافته و عوامل متعددی از جمله تلفن همراه، بازی‌های دیجیتال و تلویزیون در این روند مؤثرند.
بر اساس این گزارش، ۴۲ درصد والدین گفته‌اند که سرگرمی‌های دیجیتال، مانع از مطالعه بیشتر کودکانشان شده است. در همین حال، ۷۷ درصد از والدین ابراز تمایل کرده‌اند که فرزندشان بیش از وضعیت کنونی مطالعه کند، اما ۴۴ درصد اذعان داشته‌اند که کودکانشان کمتر از زمانی که خود کودک بوده‌اند، کتاب می‌خوانند. همچنین ۹۵ درصد والدین تلاش فعالانه‌ای برای تشویق فرزندشان به مطالعه دارند، اما ۴۶ درصد از آن‌ها معتقدند کودکشان هنگام مطالعه به‌راحتی دچار حواس‌پرتی می‌شود.
مالی نس، پژوهشگر حوزه سواد و ادبیات کودک، در گفت‌وگویی با این گزارش می‌گوید: «علاوه‌بر چالش‌های متداولی که کودکان هنگام مطالعه با آن مواجه‌اند، اکنون با مجموعه‌ای از عوامل رقابت‌برانگیز نیز روبه‌رو هستیم که توجه و زمان آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.»
بر پایه این پژوهش، بسیاری از والدین تلاش می‌کنند با ایجاد فضاهای تشویقی، علاقه به مطالعه را در کودکان تقویت کنند. اجازه انتخاب آزادانه کتاب از سوی کودک (۳۶ درصد)، انتخاب قالب مطالعه اعم از نسخه چاپی، دیجیتال یا صوتی (۲۵ درصد) و نیز استفاده از عناصر بصری مانند کتاب‌های مصور و رمان‌های گرافیکی (۴۰ درصد) از جمله مهم‌ترین راهکارهایی است که والدین برای افزایش رغبت فرزندان خود به کتاب‌خوانی به کار می‌گیرند.
در همین راستا، شرکت آمازون، نسل جدیدی از کتاب‌خوان‌های مخصوص کودکان با عنوان Kindle Colorsoft Kids را معرفی کرده است. این دستگاه با طراحی بدون اپلیکیشن، مرورگر یا پیام‌رسان، فضای مطالعه‌ای بدون حواس‌پرتی و با صفحه‌نمایش رنگی سازگار با چشم کودک فراهم کرده و به کودک این امکان را می‌دهد تا تجربه‌ای شخصی‌سازی‌شده از مطالعه داشته باشد؛ از جمله انتخاب جلد، نوع کتاب، اندازه فونت، فاصله خطوط و میزان نور صفحه.
مالی نس همچنین تأکید می‌کند که توجه به اصل ARC (مخفف دسترسی، ارتباط و انتخاب) می‌تواند تأثیر چشمگیری در افزایش میل به مطالعه در کودکان داشته باشد. به گفته او، ارائه گزینه‌هایی متناسب با علاقه کودک، ایجاد دسترسی سریع و آسان به کتاب‌ها از طریق خدمات اشتراکی، و آزادی کودک در انتخاب شیوه و مکان مطالعه از جمله نکات کلیدی در ایجاد عادت کتاب‌خوانی مداوم است.
این گزارش همچنین نشان می‌دهد که ۶۴ درصد از والدین، فرزندان خود را در حال استفاده از ابزارهای کمک‌خواندن مانند خواندن با صدای بلند (text-to-speech)، تنظیم اندازه فونت (۲۲ درصد) و نور قابل تنظیم (۲۰ درصد) دیده‌اند. این امکانات به‌ویژه برای کودکانی که نیاز به دسترسی‌پذیری ویژه دارند، از اهمیت زیادی برخوردار است و موجب کاهش فشار بصری و افزایش تمرکز بر درک و لذت از مطالعه می‌شود.
در پایان گزارش تأکید شده است که هر کودک مسیر خاص خود را در یادگیری و خواندن دارد و مشارکت دادن کودک در انتخاب کتاب، فضای مطالعه و قالب آن، نقش مهمی در تبدیل خواندن به یک تجربه شخصی، جذاب و پایدار دارد.
