سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - محمدمهدی سیدناصری، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بینالملل کودکان: افزایش هوش هیجانی بهعنوان یکی از تأثیرات ملموس مطالعه برای کودکان است. زمانیکه هوش هیجانی کودک بالا باشد میتواند با شخصیتهای مختلف آن کتاب همذاتپنداری و همانندسازی کند و متوجه میشود اگر خودش در آن موقعیتها قرار گرفت، چطور باید مسائل را حل کند؛ لذا به احساسات خود اطمینان بیشتری پیدا میکند و به زندگی امیدوارتر میشود.
با افزایش هوش هیجانی و اعتمادبهنفس، کودک میفهمد تنها کسی نیست که با مشکلات و برخی مسائل مواجه است؛ بلکه همه افراد در زندگی خود با چالشهایی مواجه هستند. بنابراین در آینده با نحوه مواجهه با موقعیتهای مختلف، آشنا است.
کودکان از طریق مطالعه کتابهای مختلف بهخصوص زندگینامه شخصیتهای بزرگ میتوانند درک بهتری از تجارب زندگی دیگران داشته باشند و همین مسئله به کیفیت تصمیمگیریها و مواجهه درست آنها با چالشهای زندگی در بزرگسالی کمک خواهد کرد.
کتاب و کتابخوانی یکی از مؤلفههای مهم فرهنگی هر جامعه است و لزوم توجه به آن بر هیچکس پوشیده نیست. در کنار اهمیت مطالعه در جامعه، موضوع انس کودکان با کتاب نیز بسیار درخور توجه و مهم است. از آنجاییکه کتاب، دریچه ورود به دنیای حیرتانگیز علم و دانش است و یکی از مهمترین روشهای افزایش توانمندیهای کودک به شمار میرود، همگان باید توجه ویژهای به فرهنگسازی و نهادینهشدن عادت مطالعه در کودکان داشته باشند. بهترین هدیهای که میتوانید به کودکتان بدهید این است که از سنین پایین و قبل از اینکه خودش بتواند کلمات را بخواند، کتابخواندن را برای او شروع کنید؛ چراکه تحقیقات جدیدی در سال ۲۰۲۴ نشان داده این کار فواید زیادی برای کودکان دارد و حتی در ماههای اول زندگی به رشد آنها کمک میکند.
به نظرتان مهمترین فواید کتابخوانی برای کودکان چیست؟
سوال بسیار مهم و متداول والدین اینروزها این است که چگونه و از چه زمانی باید کتابخواندن را برای کودکان شروع کرد؟ پاسخ این است که از همین امروز شروع کنید!
کودکان در همهی سنین از اینکه برایشان کتاب خوانده شود، سود میبرند. برای این کار نیاز نیست یک کتابخانه شخصی بزرگ داشته باشید. شما میتوانید طیف وسیعی از کتابها را در کتابخانههای عمومی پیدا کنید؛ حتی میتوانید فرزندتان را تشویق کنید کتابهای خود را با دوستانش تعویض کند. برای کودکان زیر ۶ ماه از کتابهایی استفاده کنید که تصاویر ساده اما پررنگ دارند. خواندن جملههای کتاب ضروری نیست؛ فقط همانطور که صفحات کتاب را ورق میزنید با فرزندتان صحبت کنید. وقتی کودکان به سن ۷ تا ۱۲ ماهگی میرسند، میتوانید از کتابهایی که علاوه بر عکس، عبارتهای ساده یا متنهای بسیار کوتاه دارند، استفاده کنید. برای کودکان ۱۲ تا ۱۸ ماهه، کتابهایی جالب است که تصویر سایر کودکان را در حال انجام کارهای روزمره نشان میدهد. این موضوع در مورد کتابهایی که حیوانات، شخصیتهای تلویزیونی یا سایر صحنههای آشنا در آنها وجود دارد، صدق میکند. وقتی کودک شروع به حرفزدن کرد، سعی کنید او را در خواندن کتاب مشارکت دهید.
کودکان ۱۹ تا ۳۰ ماهه هم از کتابهایی که دارای شخصیتهای آشنا هستند، لذت میبرند. در این سن، آنها کتابهایی را ترجیح میدهند که تصاویر و جزئیات زیاد دارند. بهدنبال کتابهایی باشید که حاوی داستانهای کوتاه هستند؛ بهویژه آنهایی که دارای روابط علت و معلولی هستند یا به مشکلی میپردازند که شخصیتها باید برای غلبه بر آن تلاش کنند. تکرار در این سن مهم است. بنابراین سعی کنید کتابهایی را پیدا کنید که به شما امکان تکرار متن را بدهند. وقتی داستان کتاب را برای کودک تکرار میکنید، کمی توقف کنید تا ببینید آیا فرزندتان ادامه آن را میگوید یا خیر. همچنین میتوانید بین شخصیت اصلی داستان و کودک ارتباط برقرار کنید.
کودکان پیشدبستانی و دبستانی هم از کتابهایی که تصاویر زیاد و متن کوتاه دارند، لذت میبرند، اما میتوانید در این سن بهتدریج از کتابهایی که متن آنها بیشتر از تصاویر است و حتی کتابهایی که از چند فصل مختلف تشکیل شدهاند، استفاده کنید. وقتی فرزندتان توانست بهتنهایی شروع به خواندن کتاب کند، از او بخواهید کلمات یا جملات را با صدای بلند بخواند. همچنین در حین مطالعه از او سوال بپرسید. از پرسیدن سوالات سطحی مانند «این خانه چه رنگی است؟» خودداری کنید و به جای آن سوالات باز بپرسید؛ برای مثال «فکر میکنی بعداً چه اتفاقی بیفتد؟».
محققان اینروزها بسیار تأکید میکنند که روزانه حدود سی دقیقه در فرآیند کتابخوانی با فرزندتان مشارکت کنید. میتوانید غیر از کتابخواندن، کارهای دیگری هم انجام دهید. بهعنوان مثال، علائم راهنمایی و رانندگی یا اطلاعات روی بسته مواد غذایی را بخوانید یا با هم به کتابهای صوتی گوش دهید. وقتی کودک باسواد شد، نباید خواندن کتاب را برای او متوقف کنید. مهم است که فرزندتان خودش کتاب بخواند؛ اما خواندن کتاب با صدای بلند برای کودکان زیر ۱۴ سال از نظر تحصیلی و احساسی فواید زیادی به همراه دارد.
مهمترین کاری که باید انجام دهید این است که برای فرزندتان وقت بگذارید و برای او کتاب بخوانید. برای اینکه این تجربه لذتبخشتر باشد، به نکات زیر توجه کنید:
نکته مهم این است که وقتی پدر و مادری خود اهل مطالعه باشند و کودک آنها را علاقهمند و پیگیر کتاب ببیند، قطعاً با الگوبرداری به کتابخواندن علاقهمند میشود. در واقع تقلید، مقطع مهمی از مراحل رشد کودک بوده و در این زمینه، والدین باید الگوهای مناسب رفتاری برای کودک خود باشند. پس صِرف گفتن به کودک، او کتابخوان نخواهد شد و میبایست بعد از الگودهی مناسب، با برنامهریزی و ایجاد بستر درست مثل گنجاندن ساعت کتابخوانی روزانه و تهیه کتابهای موردعلاقه و مناسب کودک، عادت کتابخوانی را در او ایجاد کرد. با توجه به اینکه نمیتوان فناوری و تکنولوژی را نادیده گرفت و از زندگی حذف کرد، باید با بهکارگیری روشهای خلاقانه و تازه در بستر خانواده و جامعه، آن را کنترل کرد و با نظارت و مدیریت ارتباط کودکان با ابزار دیجیتال و ایجاد جایگزینهای جذاب و مناسب، این وابستگی را به حداقل رساند و جایگاه کتاب و کتابخوانی را در زندگی کودکان بالا برد.
و این داستان همچنان ادامه دارد ...
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، این نشست با حضور شیما نبیفر، دکتری زبانشناسی همگانی و سمیه لیاقت، دکتری سنجش آموزش، یکشنبه (۲۰ آبان ۱۴۰۳) ساعت ۱۰ و ۳۰ دقیقه تا ۱۲ و ۳۰ دقیقه در کتابخانه مرجع کانون برگزار میشود.
در پنجمین نشست از سلسلهنشستهای سواد خواندن، به سطوح توانایی خواندن و مؤلفههایی که کودکان برای خواندن به آن نیاز دارند تا به خواندن اصولی و باکیفیت برسند، پرداخته خواهد شد.
همچنین سبکهای خواندن و نتایج مطالعاتی که حرکات چشم و تأثیر آن بر خواندن را بررسی کرده است، در این نشست ارائه میشود.
تحلیل سنجش شناختی دادههای پرلز برای کودکان دوزبانه و بررسی نتایج آموزش معلمان بر ارتقای مهارت خواندن دانشآموزان دوزبانه نیز از جمله مباحث مهم این نشست خواهد بود.
علاقهمندان به حضور در این نشست از طریق فضای مجازی، میتوانند در فضای اسکای روم به نشانی Live.kpf.ir/ch/lib با گزینه مهمان وارد شوند یا این نشست را از طریق کانال کانون پرورش فکری در نرمافزار شاد به نشانی shad.ir/kpf_live بهصورت برخط دنبال کنند.
کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در خیابان شهید بهشتی، خیابان خالد اسلامبولی، پلاک ۲۴، مجتمع فرهنگیهنری شهید ملکشامران واقع شده است.
سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ جنگ میان ایران و عراق که با عناوین جنگ تحمیلی و دفاع مقدس از آن یاد میشود، هشت سال به طول انجامید. درباره این جنگ کتابهای زیادی در قالبهای متفاوت نوشته شده است. آثاری که در زمینه جنگ نوشته شده نیاز است که بازنگری شود و برای نسل امروز که در آن زمان غایب بوده، به زبان داستان و داستانک دربیاید تا تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد، هم مخاطبان بیشتری را به اتفاقات و وقایع جنگ علاقهمند کند. در همین راستا جایزه ادبی یوسف برگزار میشود که فراخوان سیزدهمین دوره آن با محوریت داستان کوتاه دفاع مقدس منتشر شد و پس از آن تا ۱۵ آبان ماه هم تمدید شد. این جایزه ادبی به گردآوری و ارزیابی داستانهای کوتاه حوزه دفاع مقدس میپردازد و برترین داستانها را در دو بخش داستان کوتاه و داستانک (فلش فیکشن) معرفی میکند. در پایان هر دوره هم آثار برتر به صورت کتاب منتشر میشود که این رویکرد میتواند باعث انگیزه برای نویسندگان جوان باشد که دوست دارند اثرشان دیده شود. جایزه ادبی یوسف بر پله سیزدهم نشسته و دبیر سیزدهمین دوره آن مسعود امیرخانی، پژوهشگر و مترجم است که با او درباره این جایزه و فراز و فرودش صحبت کردیم.
-درباره سابقه و تاریخچه جایزه یوسف بفرمایید؟
در سال ۱۳۸۵ از سوی معاونتِ وقت ادبیات و انتشارات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس مسابقهای تحت عنوان «مسابقه سراسری داستان کوتاه دفاع مقدس» راهاندازی شد که در همان دوره نخست به نام نامی نویسنده شهید، یوسف ملکشامران، نامگذاری شد و بعدها با نام «جایزه ادبی یوسف» در فضای ادبی کشور مصطلح شد. شهید کامبیز (یوسف) ملکشامران (۱۳۴۱- ۱۳۶۱) از نویسندگان کودک و نوجوان و شاغل در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود که در بهمنماه ۱۳۵۹ اولین کتاب خود را با نام «میروم برای کرمها لانه بسازم» به چاپ رسانید.
این جایزه بهمنظور انعکاس و انتقال میراث گرانسنگ هشت سال دفاع مقدس و با هدف تقویت پایگاه داستاننویسی، ترغیب و تشویق نویسندگان جوان، شناسایی استعدادها، بروز خلاقیتها و کمک به خلق و تولید داستان کوتاه در حوزه دفاع مقدس و تا کنون دوازده دوره آن برگزار شده است.
-با وجود جوایز متعدد در حوزه دفاع مقدس چه نیازی به جایزه یوسف است؟
بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، براساس جایگاه و وظایف ذاتی، باید در زمینه ادبیات و سایر مسائل فرهنگی جنگ هشتساله برنامهریزی علمی و کارشناسی کند و خلاءها و کمبودهای این عرصه را با انجام فعالیتهایی پوشش دهد. در سال ۱۳۸۵، حمید حسام مسئولیت بخش ادبیات و انتشارات بنیاد را برعهده داشت. میدانید که این بخش به برگزاری سالانه کتاب سال دفاع مقدس هم میپردازد. در آن زمان، در جشنواره کتاب سال هرچه تولید اثر در بخشهای مستند و زندگینامه (داستانی و غیرداستانی) مطلوب بود، در زمینه داستان با کمبود آثار خوب مواجه بودیم. در معاونت ادبیات کمیتهای متشکل از دوست نویسنده جناب پرویز شیشهگران، بنده و جناب حسام تشکیل شد و طرح برگزاری یک مسابقه داستان با فراخوان عمومی خوب و یک جایزه خوب تصویب شد. این مسئله را با اساتید داستاننویسی نیز مطرح کردیم و آنها نیز مشوق ما بودند. استقبال خوب داستاننویسان (که عمدتاً مستعد، گمنام و جوان بودند) باعث حیرت همه شد. برگزاری آبرومند دوره اول، همه را بر آن داشت این اتفاق خوب را که به تولید داستانهای خوب منجر میشد ادامه دهند که خوشبختانه جز چند سال، هر ساله ادامه یافته است و با وجود فراز و فرودهایش به راه خود ادامه میدهد.
-جایزه امسال چه تفاوتی با دورههای قبل دارد؟
ساختار جایزه تقریباً ثابت و تمرکز بر داستان کوتاه است. امسال بخش داستانک نیز اضافه شده است که در دورههای قبل، آثاری در این قالب به دبیرخانه ارسال شده بود و نشان میداد داستاننویسان در این حوزه فعال هستند و بنیاد نیز باید این تلاش آنها قدردانی کند و آثار مطرحشان را انتخاب و منتشر کند.
-جایزه در بحث گویش محلی و پررنگ کردن شهدای هر شهر چه اهدافی را دنبال میکند؟
نکته نخست اینکه این جایزه ابتدا بهصورت استانی با فراخوان و داوری مستقل در هر استان برگزار میشود و این به پرداختن نویسندگان به مسائل خاص هر استان کمک خواهد کرد. ضمن اینکه بومی بودن اثر یعنی توجه به ویژگیهای بومی هر استان، پرداختن به حماسهآفرینیهای رزمندگان هر استان در عملیاتها و یگانهای استان، عوارض و تبعات جنگ در استان، شخصیتهای شهید و جانباز و آزاده استان و استفاده از زبان و گویشهای محلی ازجمله ملاکهای مهم داوری است.
-منظور از جوایز نفیس دقیقاً چه مبلغی است؟
در حوزه فرهنگ و هنر که بیتردید به ماندگاری یک مقطع تاریخی پرافتخار کشور کمک خواهد باید سرمایهگذاری درست و دور از اسراف کرد. چند دوره اول این جایزه در نیمه دوم دهه هشتاد، جوایز به مراتب بیشتری از امروز به نویسندگان تعلق میگرفت و طبعاً نویسندگان بیشتری ترغیب به خلق آثار باکیفیتتر میشدند. اما در ادوار بعدی به مرور این جایزه کمتر شد. البته امسال مبلغ خوبی برای برگزیدگان درنظر گرفته شده است. ذکر این نکته لازم است که الزاماً تولید آثار خوب به برگزاری جشنواره و مبلغ خوب جوایز بستگی ندارد. فعال بودن دبیرخانه در طول سال، برگزاری دورههای آموزشی، برگزاری نشستهای نقد و بررسی آثار رسیده و آثار ماندگار ادبیات ملی و جهانی میتواند اقدامات مؤثری در زمینه خلق آثار بهتر در این عرصه باشد.
-تا کنون آثار برگزیده جایزه در کتابی منتشر شده است؟
در هر دوره آثار برگزیدگان (معمولاً ده تا بیست داستان برگزیده) در کتاب یوسف منتشر و عمدتاً در همان مراسم پایانی توزیع میشود.
-نکته پایانی.
وظیفه دارم در پایان یاد شهید یوسف ملکشامران و سایر شهیدان عزیز دفاع مقدس را گرامی بدارم. به روح استاد عزیزم امیرحسین فردی، دبیر علمی اولین دوره و فیروز زنوزنی جلالی، کاوه بهمن و جهانگیر خسروشاهی که در دورههایی داوری این جایزه را برعهده داشتند، درود میفرستم. خدا قوت و خسته نباشید میگویم به دبیران محترم علمی استانها و داوران عزیزشان و مدیران محترم ادبیات استانها که زحمت اصلی بر دوش آنهاست. از اعتماد مجدد مسئول محترم سازمان ادبیات و تاریخ به حقیر و از زحمات دبیر اجرایی و مسئول دبیرخانه مرکزی که بیوقفه در تلاشاند سپاسگزاری میکنم.