انقلاب اسلامی ایران نقطه عطفی در انقلاب های تاریخ معاصر جهان بود که معادلات و تحلیل های نظریه پردازان تحولات اجتماعی و ممنشا انقلاب ها را به هم زد و تجربه جدیدی و بی بدیلی بر آن ها افزود. در میانه ی تقسیم جهان به دو بلوک شرق و غرب و سردمداری دو اندیشه کاپیتالیسم و مارکسیسم کسی جایگاهی برای خداباوری، معنویت و مذهب قائل نبود. ایران از یک سو با حدود 2000 کیلومتر مرز مشترک با شوروی سابق و از سوی دیگر با داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز و معادن مختلف و نیز حاکمیت هیئت حاکمه و نظام نامشروع و وابسته ای چون پهلوی در بحبوحه جنگ سرد منطقه مناسبی برای سلطه سرمایه داری جهانی و جلوگیری از نفوذ مارکسیسم به مخازن اصلی انرژی جهان در خلیج فارس بود. انقلاب اسلامی تمام این جریان ها را با هم به چالش کشید.
با شعار نه شرقی، نه غربی؛ و استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی نمونه و الگوی جدیدی به ملت های جهان به ویژه مسلمانان معرفی کرد، سلطه قدرت ها از جمله امپریالیسم آمریکا و انگلیس را بر ذخایر ثروت این ملت مظلوم قطع کرد و از طرف دیگر استبداد وابسته و استعمار مغرور همه را با هم از این سرزمین ریشه کن نمود.این پدیده سرآغاز عصر پر تنشی بود که سلطه گران برایمان تدارک دیدند و ما در پایان 4 دهه آتش و خون به برکت خون های پاک عزیزترین و پاک ترین فرزندان این ملت سرافرازانه قله های ترقی را یکی پس از دیگری فتح می کنیم. دفاع مقدس یکی از دهها میدان رویارویی نظام مقدس اسلامی با موانع ایجاد شده توسط سلطه گران رانده شده از ایران است. حماسه ماندگاری که در پیشینه ی طولانی این ملت کم نظیر بلکه بی نظیر است.
حماسه ای که فرهنگ عالی و متعالی را به همه بشریت عرضه کرد. امت اسلامی را بیدار نمود و مقاومت اسلامی را تولید کرد. سرچشمه زایش فرهنگ بی نظیری شد که اخلاق را به بشر مایوس و گمراه پیشکش کرد و جسارت و شجاعت در برابر نیروهای شیطانی را در سراسر جهان شعله ور ساخت. این فرهنگ باید پر و بال پیدا کند، با ترجمه به زبان های مختلف گویا شود، موضوع اصلی تاریخ، هنر، سینما وادبیات قرار گیرد و علیرغم میل سلطه گران جهانی به گوش جهانیان برسد.
اما در خصوص چگونگی شکل گیری این اثر و ابعاد آن بیان نکاتی ضروری به نظر می رسد. در جریان تدوین و تالیف چند اثر در ارتباط با دفاع مقدس متوجه وجود یک مشکل مهم هنگام مستندسازی این آثار شدم. فقدان اثری منسجم، مستقل و مورد وثوق برای معرفی مناطق، شهرها، ارتفاعات، رودها، پاسگاه ها و... در مناطق درگیری(6 استان غربی درگیر جنگ و نیز استان های شرقی عراق) مرا پس از گذشت بیش از سه دهه از پایان دفاع مقدس دچار حیرت ساخت. چگونه ممکن است صدها و هزاران اثری که در حوزه دفاع مقدس تالیف شده و یا در دست اقدام است منبعی مناسب در این خصوص در اختیار نداشته باشند.
از ابتدای انتشار کرونا و خانه نشینی اجباری کار را آغاز کردم. با خریداری منابع مطمئن از ارتش و مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ و نیز نرم افزارهای تولید شده در این زمینه و روش های دیگر مجموعه ای از آثار مورد نیاز روزانه بین 8 تا 10 ساعت به کار پرداختم. نخست با رجوع به فهرست اعلام آثار فاخر تولیدی در زمینه دفاع مقدس واژه های مرتبط جغرافیایی مورد اشاره را استخراج کردم که ماه ها به طول انجامید و سپس به جستجوی این واژه ها و ثبت معانی آنها و توضیحات لازم پرداختم.
نیمی از دوران خدمت آموزشیام را در مراکز تربیت معلّم بجنورد با تدریس دروس مربوط به رشته تاریخ و هنرگذراندم .دورانی وصف نشدنی که عاشقانه در سرکلاس ها ، حاضرشده و معلّمی کردم . «محض ریا ،جهت اطلاع» عرض کنم اولین مدرّسی بودم که د رتمامی درسها از بیشترین ابزار کمک آموزشی استفاده می کردم .
از وسایلی چون طلق های تِرَنس پِرَنسی ، اُورهِد، اوپَک ، نقشه ، عکس ،اسلاید ، فیلم و... بهره بردهام به همراه طنزها و جوک هایی که در لابلای تدریس کاربرد موثری در تلطیف آموزش داشتند.
آشناییام با وسایل تکنولوژی موجب شد چندسالی علاوه بر تدریس به عنوان مسئول واحد «تکنولوژی آموزشی» تربیت معلّم پسران انتخاب شوم.
دوستیِ عمیقم با دانشجویان ، موجب شد که تا امروز بهترین دوستانم در روابط خانوادگی ام باشند.
همیشه اردوهایی که با دانشجویان رفته ام، لذّت بخشترین سفرها و در عین حال بزرگ ترین و ارزشمندترین کلاس ،هم برای من و هم برای آنها بود.دانشجویانی که اگرچه ممکن است کتاب «آئین دوست یابی» دیل کارنگی را نخوانده باشند ولی کتاب «آئین دشمن یابی»را اگر ببینند هم نخواهند خواند که ذات و فطرت پاکی دارند.
از ابتدای سال تحصیلی به دانشجویانم بخصوص دانشجویان عزیز رشته مطالعات اجتماعی که بیشترین درس را با آنها داشتم، نوید رفتن به اردویی حداقل یک هفته ای را می دادم اردوهایی که چندین حسن داشتند:
اگرچه دیوار کذایی بین مدرّس و دانشجو را تا حدود زیادی برداشته بودم ولی در اردوها ، روابط با آنها ، دوستی عمیق تر و بیشتری را شکل می داد.
گفته اند:«در سفر باید انسان ها را شناخت» که اردو یعنی شناخت کسانی که از روابط اجتماعی بیشتری برخوردارند و از سویی تلاش دارند،زندگی گروهی را تجربه کنند و به اصطلاحِ معروف نشان دهند درهمکاری چند مَرده حلاجند.
در دورانی که آقای محمّد آل یاسین مدیرمرکز تربیت معلّم امام محمّدباقر(ع) بجنورد بودند عنایت ویژهای به من داشتند و هرگز برای راه اندازی اردوی دانشجویی کارشکنی نکردند.
محاسن دیگر اردوهای تربیت معلّم:
اگرچه فارغ التحصیل رشته تاریخ هستم ولی زمانی که مسجد شیخ لطف الله ، عالی قاپو، تخت جمشید، پاسارگاد و... را دیدم نگاهم به آنها تا وقتی که فقط عکس و در نهایت فیلم آنها را دیده بودم متفاوت تر بود.
در ابتدای اردو به دانشجویانم علاوه بر اینکه اطلاعاتی از مکان های باستانی و تاریخی میدادم سه مورد را به آنها یادآورمی شدم:
اول : قبل از هر سفر معرفی اجمالی از ویژگی شهرها، آثار باستانی ،تاریخی و مکان های تفریحی درکلاس های درس خواهیم داشت .
دوم : این سفر مقدمه ای خواهد بود تا آن هایی که ازدواج کرده اید وکسانی که در آینده قراراست متاهل شوید ، روزی روزگاری اگر خواستید به سفر بروید ،شناختی مقدماتی و اجمالی از این شهرها و مکانهای دیدنی داشته باشید.
سوم : اگر حقوق معلّمی کفاف سفر رفتن را نداد لااقل به قول معروف «آرزو به دل»نمانید.
در اردوهایی که مسئولیت برگزاری گردش علمی و راهنمایی دانشجویان برعهده ام بود برنامهای دقیق برای تمام ایام مسافرت قبل از رفتن تهیّه و به اطلاع دانشجویان می رساندم . با این برنامه ، اطلاع داشتند که صبحانه ، نهار و شام درکجا خواهند بود؟برنامه غذایی چیست؟ و هر روز کدام مکانها مورد بازدید قرار خواهد گرفت ؟
از تجربیات مفیدی که در چندین اردوی دانشجویی داشتم این بود که هرگز شب اول مسافرت را در شهرهای بزرگ به دنبال اسکان نباشیم .بطور مثال اگر قرار بر این بود که شبی در شیراز بمانیم ، با هماهنگی قبلی ، شب را در آباده مستقر می شدیم . این کار چند حُسن داشت :
هرگز محبّت عزیزانی را که در شهرستان های «آباده»(استان فارس) و «شهرضا» (استان اصفهان) در اردوهای قبلی ،میزبان های خوبی برای ما بودند فراموش نمی کنم که بیش از حد انتظارمان در خدمت رسانی سنگ تمام گذاشتند.
زندگی در صدف خویش گهر ساختن است
در دل شعله فرو رفتن و نگداختن است
معلمان ، مشاوران و مدیران دلسوز برای کمک به دانش آموزان برای انتخاب سبک زندگی سالم و همچنین دستیابی به موفقیت ، تلاش های طاقت فرسایی را انجام می دهند. یکی از موارد مهمی که این آموزگاران و مربیان تعلیم و تربیت از آن غافل هستند بررسی خواسته ها و هدفهای دانش آموزان است. بعضی اوقات مشاهده می کنیم دانش آموزی در تحصیل به ظاهر موفق می شود و در یک رشته خوب دانشگاهی پذیرفته می شود اما پس از مدتی دست از تلاش بر می دارد ، زیرا به آن رشته علاقه ای ندارد. در چنین مواردی سئوال اساسی این است:
خواسته ات چیست؟
به دنبال چه هستی؟
وقتی از دانش آموز می پرسید " چه می خواهی؟ " در واقع از او درخواست می کنید درباره هدف ها ، امیدها و آرزوهایش صحبت کند.
یک معلم و یک مدیر می تواند با ارجاع دانش آموز به مشاور مجرب نیازهای او را بسنجد و خواسته و هدف او را روشن کند. هدفهای مبهم و غیر دقیق یکی از موانع بزرگ تلاش و کوشش در راه رسیدن به موفقیت هستند.
یکی از موانع دیگر در راه رسیدن دانش آموزان به موفقیت عدم رابطه حسنه بین والدین و معلمان با دانش آموزان است.
معلمان و والدین الهام بخش نیازهای اساسی نوجوانان را می شناسند ، به خواسته واقعی آنها ( دنیای مطلوب دانش آموزان ) توجه می کنند. و همچنین با نوجوانان رابطه ای صمیمی ، توام با احترام دارند. معلمان و والدین الهام بخش همواره به نوجوانشان قدرت برتری خفیف را گوشزد کرده و با آموزش معیارهای برنامه ریزی هوشمندانه به نوجوانان کمک می کنند برنامه ای هدفمند برای خود طراحی کنند.
لذا در فصل اول این کتاب به شناخت نیازها و همچنین خواسته دانش آموزان( آنچه در دنیای مطلوب آنهاست) می پردازیم .
در فصل دوم ، به قدرت اقدامات ساده و مداوم اشاره شده و لزوم مسئولیت پذیری و عدم عیب جویی برای رسیدن به موفقیت تاکید شده است.
در فصل سوم این کتاب راههای تقویت اراده را بیان می کنیم و همچنین به ضرورت وجود اشتیاق سوزان توام با ایمان برای رسیدن به کامیابی اشاره شده است.
در فصل چهارم ، روشهای بهبود روابط والدین و معلمان با نوجوانان ذکر شده و تاثیر تشویق به عنوان منبع دلگرم کننده نوجوانان جهت رسیدن به خشنودی و موفقیت را یادآوری می کنیم.
بیشترسبک نوشتنم «نگارش توصیفی»است که بخصوص در«سفرنامه ها» کارکردش نمایان می باشد.
دراین نوع نوشتن قلم توانایی شرح وبسط مکان ها ، افراد، اوضاع اجتماعی وفرهنگی ، اقتصادی و... را دارد.
درتوصیف مواردگفته شده سعی می کنم جزئیات بیشتری را دراختیارخواننده قرار دهم بطورمثال درتوصیف پلیسی که درشهرکوالالامپوردیده بودم علاوه برمشخصات چهره ، فیزیک بدنی سعی کرده ام مشابه آن را دربین شخصیت های ایرانی شناخته شده را معرفی کنم.هرگزسعی نکرده ام صفات زیادی درنوشته ام برای مخاطب درباره شخص یا مکانی بیان کنم حداکثرسه ویژگی اصلی را می نویسم.
این سبک را علاوه برسفرنامه ها ، دردفترخاطرات شخصی هم رعایت کرده ام وازمثل ها، استعاره ، تشبیه و...تاجایی که به متن آسیب نرساند بهره برده ام .
توصیه ای که می توانم به دیگران داشته باشم :
حتما خاطرات روزانه خود ، سفرنامه سفری که رفته اند را بنویسند ممکن است هرروزخاطره نوشتن مشکل باشد لااقل هفته ای یک خاطره نوشتن درسال بیش از50خاطره خواهد شد . این دفترخاطره وسفرنامه نویسی ها چندین حسن دارد که عبارتنداز:
چندسال بعد خواندن آنها بسیارلذت بخش خواهد بود.
حافظه بسیاری ازمکان ها وخاطرات سفر را چندسال بعد نمی تواند به مابرگرداند مگردوباره درهمان مکان قرارگیریم .این سفرنامه است که اگرده سال بعد هم بخوانیم می توانیم همچون فیلمی تمام اتفاقات وخاطرات را مرورکنیم.
شایدروزی تصمیم گرفتیم این خاطرات وسفرنامه ها را به چاپ برسانیم که باتکیه برحافظه امکان پذیرنیست.
بدنبال تسلط سلجوقیان بر ایران و عراق و به سبب حمایت آنان از تسنن، شیعیان با سختگیری فرمانروایان جدید مواجه شدند به گونهای که پیشوای دینی آنان- شیخ طوسی- مجبور به ترک بغداد شد. اما این شرایط، پایدار نماند و بدنبال تیرگی روابط سلجوقیان در طی سلطنت با دستگاه خلافت، شیعیان با تجدید قدرت سیاسی خود در عرصهی اجتماعی از قدرت و نفوذ برخوردار شدند و نیز توانستند در عرصهی فرهنگی ایفای نقش نمایند.
نفوذ اجتماعی خاندانهای شیعه مذهب به ویژه نقیبان شهرها، توجه خاص شیعیان به مسائل، باورها و مرسوم مذهبی خویش و تبلیغ مواضع خود از طریق منقبت خوانی، رونق مجامع و محافل علمی و فرهنگی شیعیان و زندگی دوستانه شیعیان با سایر مذاهب از جمله عواملی اجتماعی شیعی هستند که در ایجاد این تحول نقش داشتهاند البته سلجوقیان در این دوره نبردهایی با اسماعیلیان داشتهاند که در ایجاد این تحول اجتماعی و فرهنگی برای دیگر شیعیان نیز بیتاثیر نبوده است.
در عرصه ی مذهبی نیز با رونق مکتب شیخ طوسی و ایجاد مدارس متعدد، زمینهی تربیت دانشوران دینی فراهم گردید و برتوانایی شیعیان برای مقابله با مخالفان عقیدتی افزوده شد اسماعیلیان نیز با ترویج عقاید مذهبی خود به گسترش آیین اسماعیلی پرداخته و در این راه از انجام اقدامات خشونت بار دریغ نورزیدند. در مقابل، دیگر شیعیان با سیاست تقیّه و تسامح اسباب اقتدار معنوی خود را فراهم و زمینهی نشر و ترویج عقاید مذهبی و آثار فرهنگی خود در درازمدت را ایجاد نمودند.
این کتاب علاوه بر بررسی اوضاع اجتماعی و فرهنگی شیعه در طی دوران سلطنت سلجوقیان شرق به تبیین عوامل مؤثر در تغییر اوضاع به سود آنان و نقش هریک از این عوامل در آن دوران نیز پرداخته است.